Compassie

Iona, Schotland, november 2016. Sony Cybershot DSC-RX100 III; Zeiss Vario-Sonnar 8.8-27.7 mm f/1.8-2.8; 9 mm; f/2.5; 1/30 sec; ISO 1600

Ik ga mijn serie over het Boek van Vreugde van de Dalai Lama en Bisschop Tutu afronden. Eigenlijk komt alles samen in één woord:

Compassie.

Als we onszelf oefenen in gulheid van de geest, in edelmoedigheid, in compassie dan brengen we in veel opzichten de andere pijlers van vreugde in praktijk.

Edelmoedigheid omvat een breder perspectief, waarin we onze verbondenheid met anderen zien. Er is nederigheid. We erkennen onze plek in deze wereld, evenals het feit dat wij een volgende keer degene in nood kunnen zijn, of dat nu materiële, emotionele of spirituele nood is. Er is een gevoel voor humor en zelfspot, zodat we onszelf niet al te serieus nemen. Er is acceptatie van het leven en niet willen forceren dat het anders is dan het is. Er is vergevingsgezindheid, er is het loslaten van wat mogelijkerwijs had kunnen zijn. Er is dankbaarheid voor alles wat ons is geschonken

Tenslotte: we kijken naar anderen met intense compassie en een diep verlangen om mensen die het moeilijk hebben te helpen.

Hieruit vloeit een ruimhartigheid voort die "wijs-zelfzuchtig" is. Dit betekent een ruimhartigheid die erkent dat het bijstaan van anderen een dienst aan onszelf is. Om met de Dalai Lama te spreken: Betrokken zorg voor en hulp aan anderen is in wezen dezelfde weg naar het vinden van je eigen vreugde en een gelukkig leven. 

Ik heb tijdens mijn retraite op IONA genoten van dit boek, waarin Christendom en Boeddhisme op een mooie maar ook heel praktische manier aan elkaar worden verbonden.

Het bevestigt mijn gevoel dat er veel "te halen" is bij het Boedhisme zonder dat je je Christelijke principes hoeft te verloochenen.

PS. Compassie is ook het thema van de Maand van de Spiritualiteit die vandaag begint en duurt tot 12 februari 2017. Rosita Steenbeek schreef er een essay over met als titel "Heb uw vijanden lief".

Edelmoedigheid

Iona, Schotland, november 2016. Sony Cybershot DSC-RX100 III; Zeiss Vario-Sonnar 8.8-27.7 mm f/1.8-2.8; 9 mm; f/2.2; 1/30 sec; ISO 400

De achtste en laatste pijler in het Boek van Vreugde van de Dalai Lama en Bisschop Tutu is

Edelmoedigheid.

Het geeft vreugde om anderen een plezier te doen. Het is zaliger te geven dan om te ontvangen.

Vreugde en geluk zitten niet in rijkdom en status.

In bijna alle religies is een gebod tot liefdadigheid, dienst aan de armen. Dat kun je doen in de vorm van geld, maar ook in tijd. In het Boek van Vreugde wordt daar nog iets aan toegevoegd: het gaat ook om gulheid van de geest: ruimdenkend zijn.

De Iona community is er op gericht om iets te doen aan vrede en gerechtigheid in de wereld. Tijdens mijn verblijf was er een presentatie van Dora uit Uganda die zich inzette voor een project om toiletten te realiseren in scholen in Uganda. Concreet: Reflection for Action.

Compassie

Iona, Schotland, november 2016. Sony Cybershot DSC-RX100 III; Zeiss Vario-Sonnar 8.8-27.7 mm f/1.8-2.8; 12 mm; f/5; 1/800 sec; ISO 400

De zevende en voorlaatste pijler in het Boek van Vreugde van de Dalai Lama en Bisschop Tutu is;

Compassie.

Teveel met jezelf bezig zijn is vragen om lijden. Zorg om het welzijn van anderen is de weg naar geluk. Alle religies prediken hetzelfde: LIEFDE.

We zijn in de kern allemaal sociale mensen. Je bent van elkaar afhankelijk. Dus: help elkaar!

Iedereen heeft bewondering voor mensen die compassie hebben. Dus is het advies:pas het dan zelf ook toe. Compassie betekent overigens ook dat je jezelf aanvaardt zoals je bent, dat je ook van jezelf houdt. Als je dat niet doet wordt je angstig en depressief. Wees mild voor jezelf, dan kun je het ook zijn voor anderen.

Dankbaarheid

Iona, Schotland, november 2016. 

Sony Cybershot DSC-RX100 III; Zeiss Vario-Sonnar 8.8-27.7 mm f/1.8-2.8; 11 mm; f/2.5; 1/10 sec; ISO 400

De zesde pijler in het Boek van Vreugde van de Dalai Lama en Bisschop Tutu is:

Dankbaarheid.

Denk elke dag als je wakker wordt: wat een geluk dat ik leef. Dankbaarheid is het onderkennen van alles wat ons ondersteunt in het leven. Het is een hogere vorm van genieten, een van de kernfacetten van de definitie van vreugde.

Het betekent ook dat je niet vecht tegen de realiteit. Niet je tegenslagen tellen, maar je zegeningen. Dankbare mensen zijn vreugdevolle mensen. Een dankbare wereld is een wereld waarin blijdschap heerst!

Onderzoek leert dat dankbare mensen moeilijkheden niet uit de weg gaan. Ze kiezen er voor om ook de positieve dingen te waarderen. Het leidt tot motivatie.

Vergeving

Iona, Schotland, november 2016. 

Sony Cybershot DSC-RX100 III; Zeiss Vario-Sonnar 8.8-27.7 mm f/1.8-2.8; 14 mm; f/4; 1/640 sec; ISO 400

De vijfde pijler in het Boek van Vreugde van de Dalai Lama en Bisschop Tutu is;

Vergeving.

Ook zo'n moeilijk onderwerp. Beide mannen hebben de nodige problemen ervaren in het elven. Verbanning uit Tibet. Onderdrukking door apartheid. Is vergeving dan mogelijk?

Probeer, zo betogen ze, een onderscheid te maken tussen de situatie, de daad die iemand heeft verricht en de persoon. Willen we een situatie herstellen, helen, dan moeten we de mens met compassie bejegenen. Wat heeft iemand zover gebracht om dit te doen?

Als lichtend voorbeeld wordt o.a. Nelson Mandela genoemd. De Dalai Lama: we moeten medelijden kunnen opbrengen voor mensen die die hun eigen medemenselijkheid geweld aan doen. Er bestaat niemand die niet kan vergeven, en niemand die niet te vergeven is. Probeer altijd kalm van geest te blijven. 

Maar vergeven betekent niet dat een overtreder niet gestraft wordt. Tutu: vergeven is de enige manier om onszelf te helen en te bevrijden van het verleden.

Acceptatie

Holy Island, Lindisfarne november 2016. Sony Cybershot DSC-RX100 III; Zeiss Vario-Sonnar 8.8-27.7 mm f/1.8-2.8; 9 mm; f/1.8; 1/10 sec; ISO 800

De vierde pijler in het Boek van Vreugde van de Dalai Lama en Bisschop Tutu is:

Acceptatie.

Een moeilijk onderwerp. Het vermogen om het leven te aanvaarden met alles erop en eraan: alle pijn, onvolmaaktheid en schoonheid. Zeker als er sprake is van ziekte of als je iemand in het leven verloren hebt is dat een moeilijk thema.

Met nadruk stellen zij dat acceptatie niet hetzelfde is als berusting. We hebben ook de behoefte, soms zelfs de opdracht om dingen beter te maken, Om pijn, verdriet, apartheid weg te nemen.

Maar omdat te kunnen doen moet je eerst aanvaarden dat het er is. Leer eerst het leven te zien zoals het is, met het lijden en de onrust die daarbij hoort. Probeer van daaruit iets aan de situatie te veranderen en vooruit te kijken.
Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan.

Humor

Monnikendam, juni 2014. 

Nikon D800; AF-S Nikkor 24-70 mm f/2.8 G ED IF; 58 mm; f/4; 1/4000 sec; ISO 400

De derde pijler in het Boek van Vreugde van de Dalai Lama en Bisschop Tutu is:

Humor.

Beide mannen zijn vrolijke, goedlachse mannen die elkaar ook kunnen plagen.

Humor is een belangrijke eigenschap voor een vreugdevol leven.

Mensen die lachen zijn ongedwongener. Je moet ook jezelf niet altijd serieus nemen en kunnen relativeren. Daarvoor is onderling vertrouwen een belangrijke eigenschap. Je moet met humor elkaar niet onderuit schoffelen.

Door humor kun je in lastige situaties mensen aan elkaar verbinden. De sfeer wordt luchtiger en leidt gemakkelijker tot acceptatie en aanvaarding.

Ik moest bij dit thema denken aan de foto die ik in 2014 maakte voor een actie van de PKN.

De kerk "verkopen" is in deze tijd niet zo gemakkelijk. Vandaar dat men ervoor koos om bij het startweekend voor de kerken wat meer in te spelen op de belangstellingswereld van jongeren: "Ik loop hard voor de kerk, jij ook?" 

Nederigheid

Iona, Schotland, november 2016. Sony Cybershot DSC-RX100 III; Zeiss Vario-Sonnar 8.8-27.7 mm f/1.8-2.8; 9 mm; f/4; 1/640 sec; ISO 400

De tweede pijler in het Boek van Vreugde van de Dalai Lama en Bisschop Tutu is:

Nederigheid.

Beide mannen gedragen zich uiterst nederig. De Dalai Lama noemt zichzelf een eenvoudige monnik.

Bisschop Tutu is niet gehecht aan status. Overigens wordt Paus Franciscus in het boek niet genoemd, maar hij is in mijn ogen ook zo’n voorbeeld. Uitgangspunt is dat ieder mens gelijk is. We worden allemaal op dezelfde manier geboren. Een opmerkelijke uitspraak in het boek is: De behoefte om je groter te voelen dan een ander komt voort uit de angst dat we kleiner zijn.

Nederigheid moeten we overigens niet verwarren met verlegenheid. We hebben allemaal onze talenten gekregen en die mogen we gebruiken. Met nederigheid zijn we in staat om onze talenten met anderen te vieren.

Perspectief

Iona, Schotland, november 2016. Sony Cybershot DSC-RX100 III; Zeiss Vario-Sonnar 8.8-27.7 mm f/1.8-2.8; 9 mm; f/5.6; 1/1000 sec; ISO 400

In het Boek van Vreugde benoemen de Dalai Lama en Bisschop Tutu acht pijlers van Vreugde, acht eigenschappen. Vier ervan hebben te maken met onze geest, vier komen voort uit het hart.

De eerste pijler is: Perspectief.

Het is belangrijk door welke bril je naar de werkelijkheid kijkt. Als je bij pijn, tegenslag of tragische gebeurtenissen alleen maar oog hebt voor je eigen situatie en vanuit jezelf reageert, dan blijf je hangen in een gevoel van verdriet, angst en zorg.

Bekijk de situatie breder. Probeer er boven uit te stijgen. Kijk ook naar de omstandigheden. Realiseer je dat ook  anderen iets dergelijks hebben meegemaakt en is overkomen. Bekijk de dingen vanuit een breder perspectief.

Dat betekent niet: zand er over. Maar bekijk het leven meer open-minded, toekomstgericht. Kijk om je heen, bekijk ook het leven van anderen. Je leeft niet alleen voor jezelf, Je leeft ook met anderen. Die anderen kunnen er ook zijn voor jou. In Zuid-Afrika noemen ze dat "Ubuntu": een mens wordt alleen mens samen met en in wederzijdse afhankelijkheid van anderen.

Het Boek van Vreugde

Toen ik eind vorig jaar een week in retraite ging in de Community op het eiland Iona in Schotland kreeg ik een dag ervoor van mijn dochter een boek mee met de titel "Boek van Vreugde". Pap, zei ze, volgens mij is dat net iets voor jou. Ze had het niet beter kunnen treffen.

Ter gelegenheid van de 80^e verjaardag van de Dalai Lama reisde aartsbisschop Desmond Tutu naar Dharamsala, het paleis van Zijne Heiligheid, om samen het Boek van de Vreugde te maken. Als cadeau voor iedereen. Douglas Abrams die bij de gesprekken aanwezig was, verwerkte het tot een boek.

Zoals de omslag zegt: het is een boek waar je blij van wordt, alleen al vanwege de liefdevolle manier waarop deze oude mannen met elkaar omgaan, de levensvreugde, de speelsheid die ze delen en de respectvolle manier waarop ze hun verschil van inzicht bespreken. Want de boeddhistische en christelijke traditie hebben naast veel overeenkomsten ook duidelijke verschillen.

Het is mooi om te lezen hoe onbelangrijk die verschillen worden, want hun kernboodschap is dezelfde: vreugdevol leven bereik je door anderen vreugde te brengen.

Het is een fantastisch boek, waarin deze mannen, die tijdens hun lange en veelbewogen leven ook heel wat verdriet en tegenslagen hebben gekend, aangeven hoe je ondanks dat, toch positief in het leven kan staan. Nog sterker: niet ondanks, maar dankzij! Na bespreking van een aantal thema's worden er uiteindelijk acht pijlers van Vreugde geformuleerd. De komende tijd wil ik die pijlers, of eigenschappen, afzonderlijk belichten.

Boek van Vreugde

Iona, Schotland, november 2016. Sony Cybershot DSC-RX100 III; Zeiss Vario-Sonnar 8.8-27.7 mm f/1.8-2.8; 10 mm; f/2.5; 1/30 sec; ISO 400

Hoewel deze persoon wel heel serieus kijkt, is hij in de Library van de Iona Abbey geboeid bezig met het lezen van een heel positief boek: Het boek van vreugde! Een boek waar je blij van wordt!

Een boek over de ontmoeting tussen Zijne Heiligheid de Dalai Lama en Aartsbisschop Desmond Tutu ter gelegenheid van hun beider 80-jarige verjaardag. Zij kijken terug op hun lange en veelbewogen levens en geven antwoord op de belangrijke vraag: hoe kunnen we vreugdevol leven ondanks het verdriet en de tegenslagen die bij het leven horen?

Een aanrader!