Uitzicht

In de fjorden in Noorwegen ben je soms fantastische uitzichten. Het nodigt uit tot mijmeringen. Ik kan me voorstellen dat er mensen zijn die een bootje pakken om te willen weten wat er achter ligt. En waarschijnlijk ligt daarachter weer een mooi uitzicht.

Zomerkamp Sami

In Arådalen, een klein gehuchtje in het midden van Zweden , is er midden in de bossen, Nog een overblijfsel van een zomerkamp van de Sami te vinden. Het duurt even voor je er bent, want de weg er naar toe is voornamelijk een zandweg. Maar dat hadden we er graag voor over. Bij de nederzetting is nog een klein kapelletje dat ook nog dienst doet voor religieuze bijeenkomsten van de plaatselijke bevolking. Links is de klokkentoren daarvan nog te zien. Ik heb geprobeerd te achterhalen hoeveel mensen daar dan aanwezig zijn, maar daar kwam ik niet echt achter. Ik veronderstel niet zoveel.
We wordt het kapelletje ook gebruikt voor exposities. Zo probeert men in ieder geval nog mensen te trekken.

Berenpoot

Toen wij in midden Zweden, in de buurt van Arådalen, op bezoek waren bij een Sami-nederzetting werden wij daar heel vriendelijk ontvangen door een gastvrouw die daar alles over wist te vertellen. Maar vrijwel het eerste wat ze vertelde was dat zij onderweg naar het kapelletje berensporen had ontdekt. Of wij die ook wilden zien?
Natuurlijk zijn wij met haar meegegaan, op berenjacht. En zowaar niet ver daar vandaan waren heuse afdrukken van berenpoten te vinden. Die leven daar dus gewoon nog in het wild!

Pas op rendieren!

De eerste keer dat wij onderweg in Zweden en Noorwegen rendieren tegenkwamen wist ik niet hoe snel ik zo gauw mijn fototoestel moest pakken. Maar al gauw merk je dat die borden "Overstekende rendieren" er niet voor niets staan. Je komt ze regelmatig tegen. Soms zelfs lopen ze gewoon op de snelwegen.

Dalapaardjesfabriek

    

In Nusnàs, waar de Dalapaardjesfabriek staat worden ze nog steeds handmatig gezaagd, gesneden en geverfd en uiteindelijk in de eigen winkel verkocht. Direct aan de toeristen die er in de winkel komen, maar ze worden ook in grote aantallen verscheept over de hele wereld na verkoop via de webshop. Leuk om even rond te kijken. Je kunt er ook zelf één beschilderen als je wilt. Er worden workshops gegeven.

Dalahäst

Wie Zweden en toerisme zegt, zegt Dalapaardjes. Het is geloof ik het bekendste exportproduct van Zweden. De definitieve doorbraak kam toen het in 1939 op de wereldtentoonstelling in New York werd tentoongesteld als hèt symbool van Zweden. Al eeuwen lang worden er in de dorpen rond het Siljanmeer houten paardjes gesneden en verkocht. Nusnäs is daarvan wel het meest bekend. En natuurlijk zijn wij daar ook geweest.
Dit levensgrote exemplaar staat in Mora.

Vilhelmina Kyrka

Wij hebben natuurlijk tijdens onze reis naar de Lofoten ook verschillende kerken bezocht. Dit is het kerkje van Vilhlemina in Zweden. Een dorp dat destijds een echte Sami-gemeenschap was. Met de komst van het Christendom is natuurlijk het hele Sami-geloof verdwenen. Ik kom daar nog wel een keer op terug. Overal verschenen Christelijke kerken en het noorden van Zweden werd gezien als een zendingsgebied. Vilhelmina had ook een Zendingsschooltje.

Maar helemaal loslaten kon men die Sami-geschiedenis bij de bouw van deze kerk kennelijk niet.
In de deurpost van de ingang van de kerk is als een soort tochtstrip een huid van een beer gebruikt. De Beer was in het Sami-geloof een belangrijke vertegenwoordiger van de bovenwereld. Ik heb me afgevraagd of dat ook nog een verwijzing is naar het vroegere geloof. Bij binnenkomst kun je dat nog stiekem even aanraken. Maar misschien zoek ik daarin iets wat zo niet bedoeld is.

In ieder geval is het wel zo dat bij de ingang nog een verklaringsbord staat met informatie over de kerk waarop ook nog wordt verwezen naar een voetpad dat leidt naar de overblijfselen van een Sami-nederzetting en naar het Sami-museum.

Trommel

De trommel had in het Sami-geloof een centrale plaats.

ook de Sami-religie begint met een scheppingsverhaal. De god Màttarahttje schiep de ziel en leidde deze door de warme zonnestralen naar de godin Màttarahkka, die het lichaam om de ziel schiep.

De symbolen op de trommel weerspiegelen de wereld van de sjamaan, eigenaar van de trommel. Door met een slagbeen op de verschillende plekken op de trommel te slaan maakt hij verbinding met de goden in bovenwereld.

Met de komst van het Christendom is deze heidense verering verdwenen. De zendelingen hebben alle heilige voorwerpen op een grote brandstapel gegooid en letterlijk bijna alles vernietigd.

Bont

Om een beeld te geven van de kledij van een gezin heeft en in het museum in Jokkmokk een opstelling gemaakt van een in bont gehuld Sami-gezin. Ik neem aan dat hier een redelijk welvarend gezin wordt bedoeld want ik kan mij niet voorstellen at iedereen er zo bij liep. Het is natuurlijk wel opvallend dat er rijkelijk veel bont werd gebruikt.

Sami-zilver

Als rondtrekkend volk bestond het bezit natuurlijk voornamelijk uit de kudde rendieren die men bezat. Maar daarnaast was ook zilver een uiting van welstand. Op de kleding van de vrouwen werden bij de kraag en om het middel broches en gespen van zilver gedragen. Vaak ook waren er zilveren mokken die met aan de riem meedroeg. En voor extra feestelijke gebeurtenissen waren er ook zilveren hoofdtooien.

Sami-banden

In het fantastische Sami-museum in Jokkmokk is een uitgebreide tentoonstelling over het leven van de Sami. Banden waren voor de Sami-bevolking van levensbelang. Ze werden gebruikt als schoenveters, om de kleding bij elkaar te binden, om zakken dicht te knopen, om jagersgereedschappen bijeen te houden, etc. Zelfgeknoopt. Een werkje waar de vrouwen druk mee waren. Elke stam en plaats had daarbij zijn eigen kleuren.

Lapse kleding

De kleding in Lapland ziet er in het algemeen vrolijk uit. Dat zal in werkelijkheid na dagelijks gebruik wel wat anders zijn. Maar dit is het idee. Met aan een riem zo'n mooie klein leren tasje.

Goahti's

In Arvidsjauer, Zweden, heeft men een aantal van de Sami-woningen, de goahti's, voor de ondergang bewaard. Deze waren van de zgn. bos-sami bevolking. Vierkanten gebouwtjes, met piramidevormige daken, waarbij veel berkenhout is gebruikt. Lage plafonds om het snel te kunnen verwarmen. Van binnen bekleed met rendierenhuiden. Leuk trappetje om binnen te komen.
In de zomer trok men rond. Dan waren deze goahti's afgesloten en verbleef men in de 'store-goahti's waar ook de voorraden werden bewaard.

Sami-cultuur

Naast de geweldige natuur in Noord-Noorwegen en vooral de Lofoten zijn wij tijdens de vakantie erg onder de indruk geraakt van de Sami-cultuur.
Eerlijk gezegd was ik mij van het bestaan ervan nauwelijks bewust. Natuurlijk hebben wij geleerd dat er in het Noorden ook nog zoiets is als Lapland, een streek die zich uitstrekt van Noord-Rusland, over Finland, Zweden tot Noorwegen. Het is, of beter gezegd, het was, bevolkingsgroep die als nomaden rondtrok in die streek. Ze leefden van de rendieren, woonden in hutten, zgn. goahti's, en bereidden er op eenvoudige manier hun maaltijd. In Vilhelmina zijn een aantal hutten nagebouwd en laat men iets van het leven van toen zien. Hier zit iemand brood te bakken in de hut die aan de bovenkant open is om de rook weg te laten trekken.
Heerlijk brood trouwens.

Strandpaviljoenstrap

Het strand ligt er verlaten bij. De strandpaviljoenen zijn grotendeels opgeruimd en in de winterstalling gezet. Op enkele na, die de winter mogen proberen te overleven. Dit paviljoen bij de vuurtoren mag blijven staan. Hij staat dan ook op palen en is goed verankerd.

Pierewaaien

Ik heb altijd gedacht dat het woord pierewaaien iets met "pier" en "strand" te maken heeft. Lekker uitwaaien op 1 januari, of zo. Zoals zoveel mensen doen. Daarnaast kennen we natuurlijk de overdrachtelijke betekenis van "aan de zwier gaan, flierefluiten, of boemelen, brassen".

Als ik etymologisch woordenboek er op na sla dan komt het woord uit het Russisch. Het woord is waarschijnlijk door zeelui in de 17e eeuw van Archangelsk naar Nederland gebracht. Het is ontleend aan het Russische woord pirovát:”fuiven, feesten”, afgeleid van pir: “feestmaal, banket”, dat zelf een oude afleiding is van pit:“drinken”. Wij Nederlanders plakten er vervolgens het woord waaien aan vast.

Het heeft dus niets met ons woord "pier" te maken. Maar de associatie met "aan de boemel gaan” klopt wel. Heerlijk, dat betekent dat ik volgende keer met een gerust hart, zonder bijbedoeling, kan gaan uitwaaien bij de pier.

Herfst

Het is altijd lekker om even uit te waaien op Texel. Ook, en misschien zelfs vooral, als het stormt. Dikke jas aan en genieten van de hoge golven!

Walenburg

Zoals gisteren aangegeven ligt er midden op Texel een polder die door Natuurmonumenten wordt gekoesterd: de Walenburg. Een natuurgebied dat al in 1654 is ontstaan met de aanleg van de Ruige Dijk. Sindsdien is het een prachtig kweldergebied met kreken, weidevogels en allerlei soorten bloemen.
Men heeft er een speciale plek ingericht waar je het hele jaar door met je smartphonecamera een foto kunt nemen en direct kunt oploaden. In de loop van het jaar ontstaat er zo een serie foto's waardoor met een "time-laps" de loop van de seizoenen zichtbaar wordt. Ik heb hem opgestuurd, maar helaas nog niet terug kunnen kijken.

Polderweg

Jac. P Thijsse schreef hier over:
" Zoo'n lange lijnrechte polderweg lijkt wel vervelend, maar inderdaad is er geen mooier en onderhoudender weg in heel Nederland en misschien ook wel daarbuiten, dan de rechte hoofdweg tussen den polder Waal en Burg." Jac. P. Thijsse. Texel 1927.

De weg ligt er nog steeds en wordt nu door Natuurmonumenten onderhouden. Het is inderdaad een prachtig stukje weg, met in het midden een speciale stopplaats om te genieten van het natuurschoon.

IJzeren Kaap

Ook na 28 keer ontdekken wij ieder jaar weer iets nieuw op Texel. We zijn hier al vele malen langs gereden natuurlijk, maar het kwam er nooit van om er even bij te stoppen en te kijken wat dit is.


Het is een baken, ontworpen door Q. Harder van het loodswezen en dateert uit 1854. "Samen met de toren van de NH-kerk van Oosterend vormde dit vuurloze baken alleen overdag een bakenlijn ten behoeve van de scheepvaart van de Texelstroom. Het baken bestaat uit een gietijzeren drie-assige constructie van vier segmenten."
Waarvan akte.

Vergankelijkheid

Ik stap even af van mijn serie over de Lofoten. Misschien komt dat later nog wel weer eens terug. Maar er is belangrijk nieuws te vertellen over Texel. Vorige week hebben wij een weekje doorgebracht op ons geliefde eiland. Wij zijn daar inmiddels stamgasten. Als iemand dat ons jaren geleden had voorspeld, hadden we dat nooit geloofd. Maar we werden wederom verwelkomd met een verrassingspakket omdat het inmiddels trouwe gasten zijn.

Het nieuws is, dat het bootje is verdwenen. Als sinds 2011 volg ik de ontwikkeling rondom het bootje dat ligt te vergaan in de haven van De Cocksdorp. U kunt de vorige posts vinden onder de link "vergankelijkheid". Ieder jaar zakte het bootje verder weg. Vorig jaar is men begonnen met de renovatie van de haven, uitgebaggerd, een nieuwe inlaatsluis gebouwd, etc. En dit jaar ontdek ik dat daarmee nu ook het bootje is verwijderd. Tenminste, dat neem ik aan. Het zou nog zo kunnen zijn dat de planken die er nu liggen nog de laatste overblijfselen zijn. In dat geval ligt de andere helft diep verborgen onder een laag havenslip.
Voor mij houdt mijn verhaal over het bootje van De Cocksdorp hier op.

Stokvis

Wie Noorwegen zegt, zegt vis. En die zie je zeker op de Lofoten in grote aantallen. Ze liggen in haventjes vaak op grote stellingen te drogen, maar soms ook gewoon bij mensen thuis onder de carport.

Laukvik

Midden op de Lofoten, aan de Noorse Kust ligt een minuscuul klein plaatsje: Laukvik. Het stelt niks voor, tenminste, dat is wat wij denken. Maar er wonen mensen, ze leven van de visvangst en waarschijnlijk van een paar toeristen die er in de supermarktje boodschappen komen doen.
Ze zijn overgeleverd aan de elementen, want als het er stormt, dan zal het daar ongetwijfeld ook flink te keer gaan. Maar zo ziet het er vredig en gelukkig uit.

Lofoten

Noorwegen is het land van bruggen en tunnels. Dit jaar hebben er voornamelijk in het noorden veel bruggen gezien. De Lofoten is eigenlijk een grote groep eilanden die met elkaar zijn verbonden met bruggen. Daardoor zijn ze ook toegankelijk gemaakt voor het verkeer en daarmee ook voor de toeristen, die er in grote getale komen.

Andoya

Op Andoya, een eiland van de Vesteralen, ten noordwesten van de Lofoten, kom je in een natuurgebied bij Fiskenes. Moerasachtig. Bij vloed stroomt het hele gebied onder en zijn er kleine dijkjes waar je nog kunt lopen. Fantastisch natuurgebied!

Gedroogde vis

Onderweg door allerlei schilderachtige dorpjes op de Lofoten kom je regelmatig dit soort gedroogde vissen tegen. Meestal opgehangen aan grote stellages. Soms, zoals hier, op een verrijdbaar kraampje langs de weg. Vraag me niet of het lekker is. We hebben het niet geproefd. Maar van grote afstand wel geroken.

Kabelvåg

Karakteristieke huisjes in het haventje van Kabelvåg op de Lofoten. Rustgevend. Het zijn waarschijnlijk gewoon woonhuizen. Ik veronderstel tweede huizen voor de vakantie van vermogende Noren en misschien ook wel Europeanen. Keurig onderhouden, op een fantastisch plekje.

Devil's Teeth

Een van de redenen waarom ik de afgelopen tijd weinig gepost heb op dit Blog is dat wij de deze zomer een lange reis hebben gemaakt naar De Lofoten. Dan kom je aan het bijhouden van een Blog eenvoudig weg niet toe. Met de caravan door Duitsland, Denemarken, Zweden Noorwegen, ruim 8000 km tot uiteindelijk het eiland Senja, ter hoogte van Tromso.
Dit zijn de zogenaamde Devil's Teeth bij Tunganeset aan de oostkust van Senja. Het is één van de mooiste eilanden van Noorwegen. Ongerept, snelwegen van gravel, en nog niet zo ontdekt door de toeristen als bijvoorbeeld de Lofoten.
Het kost me weinig moeite om de rest van het jaar dagelijks een foto te laten zien van die reis. Ik zal dat niet doen. Maar ik kan het toch niet laten om er de komende week een paar van te plaatsen.

Allerzielen

Een jaar later kreeg Wilhelmina een rijpaard: Baby. Ze was toen 6 jaar. Er staat op de steen dat het paard 25 jaar oud is geworden. Nu weet ik niet hoe oud een paard kan worden. Maar iets klopt er niet. Het verschil tussen 1886 en 1901 is volgens mij 15 jaar.
Ben eigenlijk wel benieuwd of het Koninklijk Huis hiervoor een verklaring heeft.

Allerheiligen

Ik weet natuurlijk wel dat dit op zich niets met Allerheiligen te maken heeft.
Maar ja, ik weet natuurlijk niet hoe H.M de Koningin (Wilhelmina) daar destijds over dacht. Ze moet Carrots gekregen hebben toen ze 5 jaar oud was. De Ponney is overleden toe ze 27 was. Ik kan me zo voorstellen dat ze daar van ondersteboven was. In ieder geval heeft het beest een keurige begraafplaats gekregen in de Paleistuin van Het Loo. En hij ligt er na ruim 100 jaar nog altijd.